Phân nhóm

Sốc nhiệt được chia thành hai nhóm. Hai thể này khác nhau về cơ chế nhưng biểu hiện lâm sàng giống nhau.

- Sốc nhiệt kinh điển (classic heat stroke):

* Hay gặp ở người già, cơ thể suy nhược, trẻ em, người có bệnh tim mạch, bệnh thần kinh hay các rối loạn nội tiết, bệnh lý nền.

* Tiếp xúc một cách thụ động với một môi trường có nhiệt độ cao trong nhiều giờ hoặc nhiều ngày.

- Sốc nhiệt do gắng sức (exertional heat stroke):

* Hay gặp những người trẻ, khỏe mạnh với hệ điều hòa nhiệt độ bình thường.

* Thường phơi nhiễm với nhiệt độ môi trường tăng cao và đồng thời do sự sinh nhiệt lúc thể dục, gắng sức.

Nguyên nhân

Khi bị nắng nóng, cơ thể sẽ có các phản ứng để giảm nhiệt độ cho cơ thể như giãn nở mạch máu để máu dồn nhiều tới da làm thoát nhiệt ra ngoài; tuyến mồ hôi hoạt động mạnh, tiết ra nhiều mồ hôi, mồ hôi bay hơi để hạ nhiệt cho cơ thể.

Cơ thể có khả năng điều hòa thân nhiệt ở một giới hạn nhất định để thích ứng với môi trường xung quanh. Khả năng này ở mỗi người khác nhau nên có thể bị sốc nhiệt.

Sốc nhiệt còn được gọi là say nắng hoặc say nóng.

- Say nắng thường do nạn nhân trực tiếp ở dưới ánh nắng mặt trời, bị ảnh hưởng của tia tử ngoại chiếu lên da.

- Say nóng thường do tia hồng ngoại của sức nóng (hầm mỏ, lò lửa, nhà xe, nhà mái tôn, trên tàu xe chật chội, nóng bức, xe hơi đóng kín không máy lạnh...) tác động lên cơ thể kéo dài.

Dấu hiệu nhận biết bị sốc nhiệt

- Triệu chứng thường gặp là nhức đầu, vã nhiều mồ hôi, mặt đỏ gay, lừ đừ, mệt, khó thở, có khi vọp bẻ, đau bụng, nôn mửa, người bứt rứt.

- Nếu không được cấp cứu kịp thời có thể dẫn đến tình trạng hoa mắt, chóng mặt, sốt cao 40 độ C đến 41 độ C, mạch nhanh, sắc mặt chuyển qua tái nhợt.

- Khi bị nặng sẽ rơi vào ngất xỉu, mê sảng, co giật, hôn mê, trụy mạch và dễ tử vong.

Phân biệt sốc nhiệt và sốt

Sốt là phản ứng của cơ thể đối với nhiễm trùng hoặc viêm; được gây ra bởi sự kích hoạt cytokine, tác động lên trung tâm điều nhiệt ở vùng hạ đồi không liên quan đến nhiệt độ môi trường và đáp ứng với thuốc hạ sốt. Sốc nhiệt không đáp ứng với thuốc hạ sốt.

Tình trạng như thế nào nên đưa đi bệnh viện

- Lừ đừ, mệt, bứt rứt, da xanh tái..., nhất là với trẻ em, hãy đưa đến cơ sở y tế ngay.

- Hôn mê co giật là dấu hiệu muộn.

Cần làm gì khi bị sốc nhiệt?

- Đưa người bị sốc nhiệt ra khỏi chỗ nắng, nóng, cho nằm nghỉ ở nơi thoáng mát.

- Nới rộng quần áo hoặc cởi bỏ bớt, quạt mát.

- Dùng khăn tẩm nước mát lạnh, đắp vùng trán, gáy, nách, lau khắp người để làm hạ thân nhiệt, có thể kèm quạt mát để thoát nhiệt, tản nhiệt dễ dàng hơn.

- Theo dõi cho đến khi thân nhiệt hạ xuống dưới 38 độ C.

- Uống nhiều nước để bù các chất điện giải, như nước chín, nước lọc, nước oresol.

Những việc không nên làm khi bị sốc nhiệt

- Không cạo gió.

- Không thoa dầu nóng.

- Không quấn kín người.

Ăn uống thế nào

- Ăn thức ăn lỏng dễ tiêu.

- Ăn nhiều bữa nhỏ.

- Uống nhiều nước.

- Ăn thêm rau quả tươi.

Phòng ngừa

- Với trẻ em, cho vui chơi hay tập luyện trong môi trường thoáng mát.

- Khi cần tập luyện ngoài trời nắng thì trước đó vài ngày nên có thời gian ra nắng để cơ thể quen dần với tác động của nắng nóng.

- Trẻ nhỏ mặc quần áo nhẹ, mỏng, ngắn tay, màu sáng, đội nón rộng vành.

- Uống thêm nhiều nước khi phải học và luyện tập trong môi trường nóng bức.

- Tránh tập luyện quá sức ngoài trời nắng. Nếu cảm thấy khó chịu, cần ngừng ngay việc tập luyện và đưa vào chỗ có bóng mát nghỉ ngơi.

- Trẻ phải thường xuyên tập luyện, học tập ngoài nắng, nên giới hạn mỗi lần tập 20-25 phút, tối đa 45-60 phút/ngày và giải lao sau một khoảng thời gian, vào chỗ có bóng mát nghỉ ngơi và uống nước.

- Sân chơi, nơi tập luyện thể thao cần thoáng mát, có mái che.

- Không nên để trẻ trên ôtô một mình đóng kín không có máy lạnh để tránh tai nạn đáng tiếc.